Görünmeyen ama her gün çalışan bir sistem var: HVAC.
Bir alışveriş merkezinde iklimlendirme, havalandırma ve hava kalitesi sistemleri düzenli bakıma alınmazsa; kısa vadede fark edilmeyen, ama uzun vadede ciddi teknik ve ticari sorunlar ortaya çıkar.
Çoğu AVM teknik yöneticisi arıza olduğunda servis çağırmayı yeterli görür. Oysa bakım bir “onarım” değil, önleme ve sürdürülebilirlik stratejisidir.
- Ani HVAC Arızaları ve Müşteri Memnuniyetinde Düşüş
Bakımı yapılmayan sistemlerde fan motorları yanar, filtreler tıkanır, drenajlar taşar. Sonuç:
- Ortam sıcaklığı kontrol edilemez
- Hava sirkülasyonu azalır
- Müşteriler terler, üşür, bunalır
- “Havasız, kötü kokuyor” algısı oluşur
Örnek vaka:
Yaz aylarında soğutma ünitesi arızalanan bir AVM’de müşteri kalış süresi %28 azaldı. Gıda katı doluluğu ise %37 düştü.
Çözüm:
Periyodik olarak fan, kompresör ve sensörlerin kontrol edilmesiyle bu tip arızalar %80 oranında önlenebilir.
- Hava Kalitesinde Bozulma ve Şikayet Artışı
Düzenli filtre değişimi yapılmazsa:
- CO₂ ve VOC seviyeleri yükselir
- Koku yayılır
- Partikül ve toz birikimi başlar
- Astım ve alerji şikayetleri artar
Müşteri yorumları:
“İçerisi ağır kokuyordu.”
“Nefes almakta zorlandık.”
“Çocuğumun burnu aktı, çıktık.”
Çözüm:
Filtreler en az 3 ayda bir kontrol edilmeli, F7/F9 sınıfı filtre kullanımı zorunlu hâle getirilmelidir.
- Enerji Tüketiminde Artış ve Maliyet Yükü
Kirli filtreler ve ayarsız damperler fanların daha çok çalışmasına neden olur. Bu da:
- Elektrik tüketimini %10–30 oranında artırır
- Sistem kapasitesini zorlar
- Enerji verimliliği düşer
Tipik bir AVM’de HVAC sistemleri toplam enerji tüketiminin %40–60’ını oluşturur.
Bakım yapılmayan sistemlerde bu oran daha da artar.
Çözüm:
Yıllık enerji analizleri, fan hız kontrolü ve ısı geri kazanım cihazlarının temizliği ile enerji sarfiyatı ciddi oranda azaltılabilir.
- Yangın ve Güvenlik Riskleri
HVAC sistemleriyle entegre çalışan yangın damperleri, duman egzoz sistemleri ve taze hava klapeleri bakımsız kaldığında:
- Yangın anında duman tahliyesi gerçekleşmez
- Damperler kilitli kalır
- Basınçlandırma sistemi devreye girmez
- Tahliye gecikir, can kaybı riski artar
Yasal zorunluluk:
TS EN 12101 standardına göre yangın damperlerinin 6 ayda bir test edilmesi gerekir.
Çözüm:
Yangın senaryosu bileşenlerinin ayrı kontrol çizelgesi ile izlenmesi, düzenli otomasyon testleri yapılması gerekir.
- Kiracı ve Marka Memnuniyetinde Düşüş
HVAC sistemi düzgün çalışmadığında sadece müşteri değil, kiracılar da mağdur olur:
- Mağaza içi sıcaklık ve nem dengesizliği
- Ürünlerin bozulması, deformasyon
- Koku şikâyetleri
- Çalışan memnuniyetsizliği
Uzun vadede:
“O AVM havasız”,
“Her yaz klima bozuluyor”,
“O mağazada durulmuyor” gibi olumsuz imaj oluşur.
Çözüm:
Kiracılara özel alan iklimlendirme sistemlerinin periyodik bakımı; ticari ilişkinin kalıcılığı için stratejik bir yatırımdır.
Dönemsel Bakım Planı Nasıl Olmalı?
| Periyot | Yapılacak İşlem |
| Aylık | Filtre kontrolü, CO₂ sensör temizliği, drenaj tavası kontrolü |
| 3 Aylık | Fan motoru kontrolü, hava debisi ölçümü, kanal içi gözlem |
| 6 Aylık | Damper testi, yangın senaryosu simülasyonu, otomasyon analizi |
| Yıllık | Enerji verimliliği raporu, ısı geri kazanım cihazı temizliği, tüm sistem genel testi |
Tüm bakım işlemleri belgelendirilmeli ve gerektiğinde AVM sigorta firması, denetim kurumları ve yatırımcılar ile paylaşılabilir olmalıdır.
AVM Yönetimi İçin Öneriler
- Her yıl bir HVAC performans değerlendirmesi yaptırın
- Bina otomasyon sisteminize hava kalitesi sensörleri entegre edin
- Bakım sözleşmelerine cezai yaptırım ve kalite standardı maddeleri ekleyin
- Müşteri şikâyetlerini dijital ortamda takip edin → teknik karşılıkları bulun
- Kiracılarla açık iletişim kurun: sistem bakımlarının avantajlarını anlatın
Bakım Yoksa Konfor da Yok, Ciro da Yok
AVM’lerin havası; ziyaretçi davranışlarını, mağaza cirolarını, hatta marka imajını belirler.
Bu görünmeyen sistemi sağlıklı tutmanın tek yolu: düzenli bakım planıdır.
Bir AVM ne kadar büyük olursa olsun, İhmal edilen bir HVAC sistemi, sadece havadan değil müşteriden de mahrum eder.
İlker KURAN
Alperen Mühendislik Ltd. Şti.