TTS
Üretim aşamalarında oluşan yağ dumanları ve istenmeyen kokular çalışanların sağlığı ve çevre için ciddi riskler oluşturduğu gibi, makinelerin ve ürünlerin kalitesini de etkilemektedir.
Tekstil fabrikalarının kumaş boyahanelerinde uygulanan termofikse ve kurutma işlemleri sırasında ram makinelerinin bacalarından atmosfere, çevreyi kirleten yağ zerrecikleri ve insan sağlığına zararlı gazlar atılmaktadır.
Kumaş üretim tesislerinde viskon ve pamuklu kumaşlar üzerinde çalışıldığında ön yıkama ve haşıl sökme işlemleri gerçekleştirilmektedir. Ön yıkama işlemi boyama işleminin bir parçasıdır ve boyamanın sağlıklı yapılabilmesi için ön koşuldur. Ön yıkama yapılan kumaş topları boyama makinelerine gönderilmek üzere ham bez açma makinesinden geçirilir. Kumaş topları birbirine eklenerek boyama makinelerine aktarılır. Kumaşlar boyama makinelerinde dispers ve reaktif boyama olmak üzere iki şekilde boyanmaktadır. Reaktif boyama sadece selülozik karakterdeki kumaşların boyanmasında kullanılırken, dispers boyama selülozik karakterde olmayan kumaşlar için kullanılmaktadır.
Tesiste boyanacak olan polyester kumaşlar üzerine ise haşıl sökme işlemi uygulanmaktadır. Kumaşın boyanmasının ardından durulama gerçekleştirilmekte ve kumaş halat açma makinesinde serilmektedir.
Kurutma amacıyla kumaş enine bir doğrultuda kenarlarından tutturulmuş şekilde Ramöz makinesine nakledilmektedir. Gerdirilmiş kumaşın her iki yüzeyine basınçlı ve nemli sıcak hava püskürtülmekte ve özel bir vakum cihazı yardımıyla da kumaş kurutulmaktadır. Sonrasında kuruyan kumaş baskı prosesine alınmakta ve baskıdan çıkan kumaşlar kalite kontrol makinelerinde kontrol edilerek paketlenmekte ve sevkiyata hazır hale getirilmektedir.
Ram makinelerinde yoğun duman, yüksek sıcaklık, nem ve kokunun oluştuğu bölüm fikse ve kurutma işlemlerinin olduğu bölümdür.
Ram makinelerinde kurutma aşamasından sonra atık hava içerisinde bulunan CO karbonmonoksit, NOX azot oksitler, SO2 kükürtdioksit, VOC, toz ve uçucu organik bileşikler gibi kirletici etkenler filtrelenmesi gereken hava emisyonu oluşturmaktadır. Koku emisyonunun temel kirletici etkeni ise VOC olarak da ifade edilen uçucu organik bileşiklerdir.
Ramözlerde başka bir ifade ile ram makinelerinde kumaşın her iki yüzeyine basınçlı sıcak hava püskürtülür ve özel bir vakum cihazı yardımıyla da kumaş kurutulur. Kumaşlara uygulanan parlaklaştırma, boyama, taşlama vb. işlemler aşamasında açığa çıkan kirli hava ve yüksek ısılar işletmeler için riskler oluşturmaktadır. Kumaş, ön terbiye esnasında yüksek ısılarla işlem görür. Yüksek maliyetlerle elde edilen bu yüksek sıcaklıklar, istenmeyen koku ve dumanı egzost ederken dış ortama atılmaktadır. Bu durum işletme açısından yüksek mali kayıplar oluşturmaktadır.
Ramöz bacasında oluşan atık gazlarından elde edilen sıcaklık opsiyonel olarak dört ayrı şekilde kullanıma sunulabilir.
- Havadan / suya çalışma prensibine sahip olan ısı eşanjörü ile elde edilen sıcak su boyahane veya sıcak suya ihtiyaç duyulan herhangi bir alanda veya,
- Sudan / Havaya çalışma prensibine sahip olan ısı eşanjörü ile elde edilen sıcak hava Ram makinesine geri verilerek havanın ön ısıtılmasında veya,
- Havadan / havaya çalışma prensibine sahip olan ısı eşanjörü ile elde edilen sıcak hava Ram makinesine geri verilerek havanın ön ısıtılmasında veya,
- Havadan / suya çalışma prensibine sahip olan ısı eşanjörü ile elde edilen sıcak su plakalı eşanjör kullanılarak sıcak suya ihtiyaç duyulan herhangi bir alanda veya Ram makinesine geri verilerek havanın ön ısıtılmasında kullanılabilir.
Ramöz bacalarında ideal bir filtre sistemi kullanıldığı zaman;
- Doğal kaynaklar, hammadde, su ve enerjinin kullanılması ile gerçekleştirilen endüstriyel faaliyetlerin sonucunda havaya, suya ve toprağa karışan emisyonlar filtre edilerek temiz üretim planı sağlanır.
- Enerji kullanımı önemli derecede azalır ve meydana gelen atıklarda da kayda değer bir azalma görülür.
- Duman ve koku emisyonları açısından yüksek çevresel fayda sağlanır.
- Ramöz atık havasında yer alan uçucu VOC vb. organik bileşiklerin değerleri azaltılarak koku emisyonlarının %99’a kadar düşürülmesi sağlanır.
- Isı geri kazanım ünitesi sayesinde doğalgaz tüketiminden % 15’e kadar tasarruf sağlanır.
- Diğer filtrasyon tekniklerine oranla su tüketiminde %42-52, enerji tüketiminde %11-25, kimyasal madde tüketiminde %15-38, atık su oluşumunda %40-53, kimyasal oksijen ihtiyacı yükünde % 24-46, atık baca gazı emisyonlarında %17-48 ve katı atık oluşumunda %9-21 azalma olacağı öngörülmektedir.
- İdeal bir filtre sisteminin diğer filtrasyon sistemlerine oranla amorti süresinin 12-24 ay arasında azalacağı öngörülmektedir.
- Kumaşların fikse edilmesi sırasında oluşan atık yağlar endüstriyel nitelikli kullanılabilir atık yağ olarak değerilir.
- Yüksek oranda eko verimlilik oluşturulur.
Ramöz bacası filtrasyon sistemleri, polyester ve polyester elastanlı kumaşlarda oluşan yoğun yağ dumanı, koku, yüksek sıcaklık ve VOC gibi kirleticiler dikkate alınarak tasarlanmalıdır.
İl Mahalli Çevre Kurulları tarafından da, tekstil sektöründe faaliyet gösteren ve özellikle polyester kumaş kullanarak ön fikse veya fikse yapan Ram makinelerinden kaynaklı duman ve koku emisyonlarının engellenmesi için bu makinelere ait bacalara elektrostatik filtre ve koku giderici filtre içeren sistemlerin kurulması tavsiye edilmektedir.
Ram makinelerinin bacasında oluşan yoğun duman, yağ ve kokuyu maksimum seviyede filtrelemek amacıyla, ön filtre üniteleri, ara filtre üniteleri, elektrostatik filtre üniteleri, plazma iyonizer filtre üniteleri, ozon filtre üniteleri gibi ileri teknoloji içeren filtre sistemleri kullanarak çevre ve insan sağlığını koruma altına almanın yanında baca gazları ile birlikte dışarı atılan çözgü, aktarma, kone, tekstüre, gipe işlemlerinde kullanılan tekstil yağlarını geri kazanmak ve yüksek enerji tasarrufu sağlamak mümkündür.
İlker KURAN
Alperen Ltd. Şti.